"Δέσποτα...ἔνθες ἡμῖν τόν τῶν μακαρίων Σου ἐντολῶν φόβον, ἵνα τάς σαρκικάς ἐπιθυμίας πάσας καταπατήσαντες, πνευματικήν πολιτείαν μετέλθωμεν, πάντα τά πρός εὐαρέστησιν τήν Σήν φρονοῦντες καί πράττοντες". Αυτά μεταξύ άλλων περιλαμβάνει η Ευχή που απευθύνει ο Λειτουργός, προ της αναγνώσεως του Ιερού Ευαγγελίου, κατά την θεία Λειτουργία.
Η Ευχή αυτή φανερώνει ότι ο σκοπός της αναγνώσεως του Ιερού Ευαγγελίου είναι να βοηθήσει τους ακροατές να αποδεχθούν τις εντολές του Κυρίου με ευλάβεια και σεβασμό, ώστε να θελήσουν να τις τηρήσουν. Τηρώντας, δε, οι πιστοί τις εντολές του Ευαγγελίου να βοηθηθούν να κατανικήσουν τα σαρκικά και άλλα πάθη, και να διάγουν πνευματική ζωή· ώστε αυτά που φρονούν και σκέπτονται, καθώς επίσης και τα έργα που κάνουν, να είναι ευάρεστα στο Θεό.
Όπως βλέπουμε, στα λίγα λόγια της Ευχής αυτής έχουμε το διάγραμμα της πνευματικής ζωής του Ορθοδόξου πιστού, που τον οδηγεί στην αγιότητα και στη θέωση.
Το θέμα της πνευματικής ζωής, είναι βασικής σημασίας και έχει απασχολήσει τους Αγίους Πατέρες μας, οι οποίοι μέσα από την προσωπική τους πείρα μας βοηθούν να καταλάβουμε τι ακριβώς είναι η πνευματική ζωή και πώς επιτυγχάνεται. Ας δούμε περιληπτικά πώς μας καθοδηγούν οι Πατέρες μας στο σημαντικό για τη σωτηρία μας αυτό θέμα.
Το πρώτο και το κύριο πράγμα που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι, όσους αγώνες και αν κάνουμε, μόνοι μας δεν μπορούμε να προχωρήσουμε στην πνευματική ζωή. Η λέξη "πνευματική" φανερώνει ότι συνδέεται με το Πνεύμα, δηλαδή με το Άγιο Πνεύμα. Επομένως το Άγιο Πνεύμα, που είναι "ὁ θησαυρός τῶν ἀγαθῶν και ζωῆς χορηγός" μας χορηγεί την πνευματική ζωή. Πρωταρχική μας, λοιπόν, επιδίωξη πρέπει να είναι, να ενωθούμε με το Άγιο Πνεύμα. Γι' αυτό όλες οι Ιερές Ακολουθίες της Εκκλησίας μας και οι κατ' ιδίαν προσευχές μας, αρχίζουν με την επίκληση του Αγίου Πνεύματος: "Βασιλεῦ οὐράνιε, Παράκλητε, τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας... ἐλθέ και σκήνωσον ἐν ἡμῖν…".
Παρακαλούμε το Άγιο Πνεύμα, όχι απλώς να έλθει, αλλά και να στήσει την σκηνή Του μόνιμα στη καρδιά μας και να μένει για πάντα μέσα μας. Άλλωστε, αυτός είναι και ο σκοπός της χριστιανικής ζωής, όπως λέγει ο Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ: «η απόκτηση του Αγίου Πνεύματος, του Οποίου την κάθοδο στους Αγίους Αποστόλους γιορτάζουμε την ημέρα της Πεντηκοστής». Για την επίτευξη του σκοπού αυτού η Εκκλησία μας μας βοηθεί με τα Ιερά Μυστήρια. Παράλληλα, κι εμείς καταβάλλουμε προσπάθεια με την προσευχή, την μετάνοια και τα καλά μας έργα. Και φυσικά όλα αυτά να γίνονται όχι αναγκαστικά. Όταν κατά τον πνευματικό μας αγώνα νιώθουμε άγχος, να ξέρουμε ότι δεν πορευόμαστε κατά το θέλημα του Θεού. Ο Θεός δεν καταπιέζει. Θέλει να πορευόμαστε με χαρά. Ο Άγιος Νεκτάριος συμβούλευε: «Φροντίζετε να περιφρουρείτε στην καρδιά σας τη χαρά του Αγίου Πνεύματος».
Για να έλθει, όμως, το Άγιο Πνεύμα στην καρδιά μας, αυτή πρέπει να είναι καθαρή από αμαρτωλά πάθη, όπως τον εγωϊσμό, την έχθρα, την κατάκριση, τις σαρκικές αμαρτίες κλπ. Λέγει ο Μέγας Βασίλειος ότι, «όπως ο καπνός διώχνει τις μέλισσες, έτσι και η δυσώδης αμαρτία διώχνει το Άγιο Πνεύμα». Γι' αυτό και παρακαλούμε στη συνέχεια της Ευχής προς το Άγιο Πνεύμα: "καθάρισον ἡμᾶς ἀπό πάσης κηλῖδος" (δηλαδή κάθε κηλίδος που προξενεί η αμαρτία). Βέβαια, θα καλλιεργούμε εμείς στην καρδιά μας την μετάνοια και την ταπείνωση, όμως την κάθαρση του εσωτερικού μας κόσμου, μόνον το Άγιο Πνεύμα μπορεί να την ενεργήσει.
Εφόσον, με αυτές τις προϋποθέσεις, αποκτήσουμε στην καρδιά μας το Άγιο Πνεύμα, θα απολαμβάνουμε και τους καρπούς, που Αυτό χαρίζει, όπως τους καταγράφει ο Απόστολος Παύλος στην Επιστολή του προς τους Γαλάτες: αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, καλοσύνη, αγαθότητα, πίστη, πραότητα, εγκράτεια (βλ. Γαλ. 5,22-23). Με αυτά τα πνευματικά εφόδια, και την έμπνευση, τον φωτισμό και την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος ο Χριστιανός απολαμβάνει, πλέον, την γλυκύτητα της πνευματικής ζωής και φθάνει στον τελικό προορισμό του, που είναι η αγιότητα και η ένωσή του με τον Θεό (=θέωση).
Αγαπητοί μου αδελφοί και αδελφές, καθώς σήμερα, γονατιστοί θα απευθύνουμε τις Ευχές της Πεντηκοστής, με όλη τη δύναμή μας ας ικετεύσουμε το Άγιο Πνεύμα να έλθει μέσα μας, και με τη μορφή των πυρήνων γλωσσών να καθαρίσει, να φωτίσει και να θερμάνει τις καρδιές μας, και να γίνει ο φωτεινός οδηγός της ζωής μας. Αμήν.