Μεταξύ των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας μας διακρίνεται η μεγάλη Μορφή του Αγίου Αλεξάνδρου, που διετέλεσε πρώτος Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. Γεννήθηκε το 239 από χριστιανούς γονείς. Έζησε στην περίοδο των μεγάλων διωγμών κατά των χριστιανών από τους ρωμαίους αυτοκράτορες Δέκιον, Διοκλητιανόν, Γαλέριον και Λικίνιον.
Ο Αλέξανδρος προσπαθούσε, στα δύσκολα εκείνα χρόνια, να προστατεύει καταδιωκομένους χριστιανούς και να ενταφιάζει με την πρέπουσα τιμή και ευλάβεια, τα ιερά λείψανα των Μαρτύρων της Πίστεως. Παρόλον ότι εξετίθετο σε τόσους κινδύνους ο Κύριος τον ίδιον τον διεφύλαξε.
Στις αρχές του 4ου αιώνα ο Αλέξανδρος ήταν στο πλευρό του πολύ μεγάλης ηλικίας Επισκόπου Βυζαντίου Μητροφάνη και τον υπηρετούσε, αρχικά ως Διάκονος και αργότερα ως Πρεσβύτερος-ιερέας. (Ο Επίσκοπος Μητροφάνης εκοιμήθη σε ηλικία 117 ετών και τιμάται ως Άγιος). Στον επίσημο κατάλογο των Επισκόπων Βυζαντίου-Κωνσταντινουπόλεως αναγράφεται ότι, ο Αλέξανδρος διαδέχτηκε στον Επισκοπικό Θρόνο του Βυζαντίου, τον Επίσκοπο Μητροφάνη το έτος 314. Όταν αργότερα στην περιοχή αυτή του Βυζαντίου ο αυτοκράτορας Μέγας Κωνσταντίνος ίδρυσε την νέα πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας του την Κωνσταντινούπολη, ο Επίσκοπος Βυζαντίου Αλέξανδρος αναβαθμίστηκε σε Αρχιεπίσκοπο της νέας πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Ως Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλως ο Άγιος Αλέξανδρος είχε το προνόμιο, κατά τα Εγκαίνια της νέας Πόλης, την 11η Μαΐου 330, να προστεί της πρώτης θείας Λειτουργίας στον ναό της Αγίας Ειρήνης, που μόλις είχε κτιστεί.
Στα χρόνια που ο Αλέξανδρος ήταν Επίσκοπος Βυζαντίου, εμφανίστηκε η γνωστή αίρεση του Αρείου, που αναστάτωσε την Εκκλησία. Γι' αυτό, όπως ξέρουμε, συνεκλήθη η Α' Οικουμενική Σύνοδος το έτος 325, στην πόλη Νίκαια. Μεταξύ των Αγίων 318 Θεοφόρων Πατέρων, που έλαβαν μέρος στη Σύνοδο, ήταν και ο Άγιος Αλέξανδρος. Ως γνωστόν, η Οικουμενική Σύνοδος κατεδίκασε την αρειανή αίρεση και στο Σύμβολο που συνέταξε, διατύπωσε την πίστη στα τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος και ειδικότερα στην θεότητα του Ιησού Χριστού.
Ο Άγιος Αλέξανδρος, με ζήλο άρχισε να διακηρύττει τις αποφάσεις της Οικουμενικής Συνόδου στον λαό, και να αναλύει το Σύμβολο της Πίστεως της Νικαίας, για να προστατεύσει το ποίμνιό του από τις αιρετικές δοξασίες. Και παρόλον ότι ήταν τότε 86 ετών, δεν περιορίστηκε στην Επισκοπή του, αλλά έκανε περιοδείες και σε άλλα μέρη διδάσκοντας την ορθή πίστη πρός τον Ιησού Χριστό, ως Θεόν αληθινό. Παράλληλα, βέβαια, ο Άγιος Επίσκοπος ασκούσε με ζήλο το ευρύτερο ποιμαντικό, διδακτικό και φιλανθρωπικό του έργο.
Όμως, ο Άγιος Αλέξανδρος, ένα έτος πριν από την οσία κοίμησή του, αντιμετώπισε μία σκληρή δοκιμασία. Ο Άρειος, που αρχικά ήταν ιερέας της Εκκλησίας Αλεξανδρείας, αντί να συμμορφωθεί με τις Αποφάσεις της Οικουμενικής Συνόδου, επέμεινε στην αίρεσή του. Όμως, καθώς ήταν πολύ εύστροφος, υποκρινόταν ότι δέχεται τα ορθόδοξα Δόγματα. Μάλιστα κατόρθωσε να πείσει και τους άρχοντες της Πολιτείας σε αυτό· και πέτυχε να διατάξουν τον Αρχιεπίσκοπο Αλέξανδρο να δεχθεί τον Άρειο, ως κανονικό ιερέα, να συλλειτουργήσει μαζί του. Αυτό αναστάτωσε τον Αρχιεπίσκοπο, καθώς προαισθανόταν τη πνευματική ζημιά που θα προξενούσε στην Εκκλησία μια τέτοια ενέργεια. Όλη τη νύχτα ο Άγιος με καυτά δάκρυα προσευχόταν στο Θεό, να αποτρέψει ένα τόσο μεγάλο κακό για τους Ορθοδόξους πιστούς. Και ο Δίκαιος Θεός τον εισάκουσε. Το πρωί, ενώ οι αρειανοί πανηγύριζαν τον θρίαμβό τους, ο Άρειος είχε φρικτό τέλος και ξεψύχησε.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αλέξανδρος αφού εποίμανε την Αρχιεπισκοπή Κωνσταντινουπόλεως επί 23 έτη, παρέδωκε την αγία ψυχή τον Κύριο το έτος 337. (Το ίδιο έτος που εκοιμήθη και ο Μέγας Κωνσταντίνος). Η Εκκλησία για την αγιότητα του βίου του και τους αγώνες του για την προάσπιση της Ορθοδόξου πίστεως, ανεκήρυξε Άγιο τον Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως Αλέξανδρο. Έκτοτε συγκαταλέγεται μεταξύ των 62 Αγίων Αρχιεπισκόπων και Πατριαρχών Βυζαντίου και Κωνσταντινουπόλεως.
Αγαπητοί μου αδελφοί και αδελφές, μιλήσαμε για δύο πρόσωπα: τον Άγιον Αλέξανδρο, Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως και για τον καθηρημένο ιερέα και αποκομμένο από την Εκκλησία Άρειο.
Ο Άρειος από τον εγωισμό του, νόμιζε ότι αυτός έχει την αλήθεια. Γι᾽ αυτό όχι μόνον στον Επίσκοπό του δεν υπάκουσε, αλλά ούτε σε ολόκληρη Οικουμενική Σύνοδο, που τον κάλεσε να τον βοηθήσει να αποβάλει τις πλανεμένες δογματικές δοξασίες του. Το αποτέλεσμα ήταν να καθαιρεθεί και να αποκοπεί από την Αγία του Χριστού Εκκλησία και στο τέλος να τον βρεί φρικτός θάνατος. Πόση προσοχή χρειάζεται για να μένουμε πιστοί στα Ορθόδοξα Δόγματα και να μη παρασυρόμαστε από διδασκαλίες αιρετικών, γιατί και σήμερα υπάρχουν αιρετικοί. Και να αφήνουμε κατά μέρος το εγώ μας και να υπακούουμε στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας. Αυτό μας σώζει από τις πλάνες πάσης φύσεως.
Και ενώ ο Άρειος είναι παράδειγμα προς αποφυγήν, ο Άγιος Αλέξανδρος ας μένει πάντοτε στη μνήμη μας ως παράδειγμα προς μίμηση. Να προσπαθούμε με ζήλο και ενδιαφέρον να γνωρίζουμε όλο και περισσότερο τις αλήθειες της πίστεώς μας· να κρατούμε ανόθευτα τα δόγματα της Ορθοδοξίας και σύμφωνα με αυτά να ζούμε, ως πιστά τέκνα της Εκκλησίας. Έτσι θα αξιωθούμε κι εμείς να φθάσουμε στα ουράνια σκηνώματα, για να υμνούμε ακατάπαυστα με τους Αγγέλους και τους Αγίους, τον Τριαδικό Θεό. Αμήν.