(Ιωάν. 4,5-42)
Όπως ακούσαμε στο Ευαγγέλιο, μια Σαμαρείτισσα γυναίκα συνάντησε τον Ιησού στο πηγάδι του Ιακώβ και Τον ερώτησε, πού πρέπει να λατρεύουμε τον Θεό στα Ιεροσόλυμα ή στο βουνό Γαριζείν; Ο Κύριος της απάντησε: Δεν έχει σημασία ο τόπος, αλλά ο τρόπος. Το σημαντικότερο είναι το πώς λατρεύουμε τον Θεόν. Διότι "Πνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας Αὐτόν εν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν" (στίχος 24).
Ο Θεός είναι Πνεύμα. Όταν δε, έπλασε το σώμα του Αδάμ ο Θεός "ἐνεφύσησεν εἰς τό πρόσωπον αὐτοῦ πνοήν ζωῆς, καί ἐγένετο ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχήν ζῶσαν" (Γεν. 2,7). Έτσι "ὁ Θεός ἐποίησεν τόν ἄνθρωπον κατ' εἰκόνα Θεοῦ" (Γεν.1,27). Ως εικόνα του Θεού η ψυχή του ανθρώπου είναι φυσικό πάντοτε να στρέφεται προς τον Δημιουργό της από τον Οποίον προήλθε. Λέγει ο Ψαλμωδός: Κύριε...ὕψωσα τήν ψυχήν μου πρός Σέ ὅπως τό ἀπογεγακτισμένον νήπιον στρέφεται πρός τήν μητέρα του καί ἐπιζητεῖ νά βρεθῆ στήν ἀγκαλιά της (Ψαλμ.130,2). Γι αυτό κάθε φυλής άνθρωποι αισθάνονται την ανάγκην να λατρεύουν τον Θεό, με τον τρόπον που καθένας έχει μάθει από τους προγόνους του.
Όμως δεν είναι αποδεκτή από τον Θεό όποιαδήποτε λατρεία. Γι αυτό ο Κύριος επισημαίνει να λατρεύουμε τον Θεό "ἐν ἀληθείᾳ". Δηλαδή με επίγνωση του Θεού. Να γνωρίζουμε ποιός είναι ο αληθινός Θεός. Θα έχετε προσέξει ότι στη θεία Λειτουργία (και σε άλλες Ιερές Ακολουθίες) η Εκκλησία έχει καθιερώσει να απαγγέλλουμε όλοι το Σύμβολο της Πίστεως, ενώ δεν είναι προσευχή, παρά μόνον ομολογία πίστεως. Γιατί συμπεριλαμβάνεται στη λατρεία μας; Διότι είναι απαραίτητο να ζωντανεύει στην ψυχή μας η πίστη μας στον αληθινό Τριαδικό Θεό, προς τον Οποίον εκφράζεται η λατρεία μας.
Συγχρόνως τα λόγια του Κυρίου "ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ" ἐχουν και την έννοια ότι πρέπει να λατρεύουμε τον Θεό με όλη μας την ψυχή· με αφοσιωμένη στον Θεό καρδιά· με όλες τις διανοητικές και πνευματικές δυνάμεις· με θερμή αγάπη. Είναι εντυπωσιακό ότι στην πρώτη Ευχή της Ακολουθίας του Όρθρου, ο Ιερέας, εκ μέρους όλων των πιστών ικετεύει τον Θεόν: Κύριε αξίωσέ μας "μετά φόβου καί ἀγάπης πάντοτε σοὶ λατρεύειν, αἰνεῖν, ὑμνεῖν, προσκυνεῖν". Με βαθειά ευλάβεια· με συναίσθηση ποιός είναι ο Θεός προς τον Οποίον απευθυνόμαστε και ποιοί είμαστε εμείς που αξιωνόμαστε να μιλάμε στον Θεό ως παιδιά προς Πατέρα! Και με αγάπη θερμή· σαν αυτή που εκφράζουν τα λόγια της ευχής πρό της θείας Κοινωνίας: " Ἔθελξας πόθῳ με Χριστέ και ἠλλοίωσας τῷ θείῳ σου ἔρωτι". Έτσι πρέπει να φλέγεται η ψυχή μας, από τον θείον έρωτά μας προς τον Χριστό, κατά την ώρα της λατρείας μας. Ο Ιερέας λίγο πριν απαγγείλουμε το "Πιστεύω" προσκυνεί και ασπάζεται τα Τίμια Δώρα λέγοντας: "Ἀγαπήσω σε Κύριε ἡ ἰσχύς μου, Κύριος στερέωμά μου καί καταφυγή μου καί ρύστης μου" (Ψαλμ. 17[18], 2-3). Είναι ένα ξέσπασμα αγάπης προς τον Θεόν σε μια ιερή στιγμή της θείας Λειτουργίας, που τελείται η Ανάμνησις της θυσίας του Κυρίου μας Ιησού Χριστού για την σωτηρία όλων μας.
Για να είναι η λατρεία μας "ἐν ἀληθείᾳ" χρειάζεται να συμμετέχει προσεκτικά και η διάνοια του ανθρώπου. Οι ευχές και οι ύμνοι, κατά την ώρα της λατρείας να αγγίζουν τις ψυχές μας, και να αντανακλώνται και από τις δικές μας ψυχές προς τον Θεόν. Μπορεί να πηγαίνει κανείς από ενωρίς στην Εκκλησία, αλλά αν η σκέψη του ξεφεύγει από τα τελούμενα και σκέπτεται άλλα θέματα, σε τίποτε δεν ωφελείται. Γι αυτό πρίν από τα πλέον σημαντικά σημεία της θείας Λειτουργίας και άλλων λατρευτικών εκδηλώσεων ο Λειτουργός εκφωνεί: "Πρόσχωμεν"! Να συγκεντρώσουμε εδώ την προσοχή μας. Να προσέξουμε αυτά που θα ακουστούν ή θα τελεστούν.
Αγαπητοί μου αδελφοί και αδελφές, τις πιό ευλογημένες στιγμές της ζωής του ο πιστός τις ζεί κατά την ώρα της επικοινωνίας του με τον Θεόν. Γι αυτό με λαχτάρα ο Ορθόδοξος πιστός περιμένει την ώρα που θα μεταβεί στον Ναό για να λατρεύσει τον Θεόν. Ας ικετεύουμε τον Κύριόν να μας αξιώνει, όπως μας είπε σήμερα, να Τον λατρεύουμε σε όλη μας τη ζωή "ἐν πνεύματι καί αληθείᾳ". Αμήν.